شیوه های نوین تدریس (پداگوژی)

چگونگی پیدایش پداگوژی

در عین حال که واژه یا اصطلاح «پداگوژی» تازه و غریب به نظر می‌رسد، اما اگر کاربردهای آن توضیح داده شود، متوجه می‌شویم که هم اکنون بسیاری از روش‌ها و آداب آن در مراکز تعلیم و تربیت و دانشگاه‌ها به کار می‌رود زیرا که پداگوژی علوم مختلف و متنوعی را در بر می‌گیرد که در آن تربیت بدنی، ذهنی و اخلاقی به طور مستقل یا توامان صورت می‌پذیرد.
در یونان باستان، دایگان و یا بردگانی که وظیفه نگهداری و بردن و برگرداندن کودکان به مدرسه را داشتند، با این نام خوانده می‌شدند. عموم دانشمندان و اندیشمندان علم تعلیم و تربیت کودکان نیز به این اصطلاح اشاره کرده‌اند.

با این همه جوانه های اولیه پداگوژی را باید در سالها بعد جستجو کرد. پس از جنگ (جهانی دوم) در آموزش متوسطه نهضتی پدید آمد و تأسیس کلاسهای راهنمایی (تحصیلی) و اقدامات رژه گال و فرانسوا ویلر و گسترش نهضت پرورش نوکه پل لانژون (فیزیکدان معروف) در فرانسه ریاست آن را به عهده داشت، زمینه را برای احیای فکر پداگوژیک که جنگ جهانی رشد آن را با شدت و بی مقدمه قطع کرد فراهم ساخت.

معهذا شگفت این است که برای اولین بار در حکومت الجزیره طرح بازسازی نظام آموزش فرانسه به وجود آمد و به محض آزادی فرانسه از دست نازی ها نیز کمیسیون معروف لانژون-والون تشکیل شد که طرح مشهور آن برای اکثر کشورهایی که نظام آموزشی خود را اصلاح کرده اند، به جز خود فرانسه، الگو قرار گرفت.

در فرانسه بعد از متجاوز  از بیست و پنج سال، این طرح آغاز شد در حالیکه همه شرایط تغییر کرده و مسائل تازه ای برای جامعه فرانسوی پیش آمده بود. از سال 1952 ، تحت تأثیر سه تن از مشاوران تربیتی  که با گوستاو مونو (یعنی مردی که علاوه بر یک مربی اصیل، مدیر بسیار خوبی هم بود) در تماس دائم بودند و بالاخص به تشویق آقای پتی، یک نظام جدید تربیت معلم به صورت مراکز تربیتی منطقه ای به وجود آمد.

می توان بی درنگ اهمیت خلاءی را که در آموزش پداگوژی پدید آمده بود سنجید، چه در این زمان، کسانی که بتوانند اطلاعات اساسی را به نحوی نسبتاً منسجم و علمی در اختیار بگذارند اندک بودند. اما بذر افشانده شده بود و با وجود شکست تأسف بار کلاسهای جدید (که آن نیز به کمبود افراد تربیت یافته و صلاحیت دار در زمینه پداگوژی وابسته بود) ، درهای آموزش متوسطه به روی مسائل پداگوژیک باز شد، و آنچه مخصوصاً فکر مربیان را به خود مشغول می داشت مسائل روان شناسی بود و روان شناسی نوجوانی در دستور روز قرار گرفت، و بر اثر عمل مراکزی مانند مرکز سور که در آن کسانی که در فکر تحول آموزش و پرورش فرانسه بودند به صورت منظم جمع می شدند، توجه به روشها و صور عمل تربیتی افزایش یافت.

در سال 1947 دانشسرایعالی «سن کلو» نخستین آزمایشگاه فرانسوی روان شناسی پرورشی آموزش عالی را تأسیس کرد. آموزش و پرورش فرانسه به روی نفوذ بیگانه باز شد و ایجاد سازمانهایی نظیر یونسکو در این کشور بر روی تفکر تربیتی تأثیر داشت: بیدرنگ پس از پایان جنگ جهانی دوم، چهار تن از دانشجویان سابق دانشسرای عالی سن کلو و فوتنه برای آشنا شدن با روشهای سمعی و بصری به کانادا عزیمت کردند و پس از بازگشت به تأسیس مراکز سمعی و بصری دانشسرای عالی سن کلو همت گماشتند.

ورود نخستین کارمندان بین المللی یونسکو و تأسیس کنفرانسهایی به وسیله این سازمان که در آن از شخصیتهای بین المللی علوم تربیتی استمداد می شد، در همه زمینه هایی که جزء علوم تربیتی به شمار می آیند جنب و جوشی به وجود آورد. با این همه، مبارزه به پیروزی نرسید، زیرا در هیچ جائی آموزش علوم تربیتی به راه نیفتاد، و گذشته از آزمایشگاه روانشناسی تربیتی دانشسرایعالی سن کلو، در هیچیک از مؤسسات آموزش عالی در زمینه علوم تربیتی تحقیقی آغاز نشد. تنها دانشگاه لیون دارای یک مدرسه روان شناسی و دانش آموزش و پرورش بود که ژان بورژاد آن را تأسیس کرده بود. در سوربن نیز هفته ای یک ساعت پداگوژی تدریس می شد. در دانشسرایعالی «سن کلو» و «فون تنه اورزو» نیز بخشی به منظور آماده سازی برای بازرسی دبستانها و مدیریت دانشسراهای مقدماتی وجود داشت. در این بخش، جزء مواد دیگر راجع به عمل تربیت اکثر اوقات از دیدگاه فلسفی و تاریخی نیز «تأمل و تفکر» می کردند.

در این دوره تقاضای تأسیس یک گواهینامه روان شناسی تربیتی از طرف شورای عالی رد شد در حالیکه آموزش فنی که همواره جلوتر بود برای دانشسراهای آموزش خود به تأسیس دوره معلمی روان شناسی و آموزش و پرورش و معلمی دروس اختصاصی شامل امتحانات  پداگوژیک پرداخت. در این دوره علی رغم دعوتها و کوششها، فرانسه در این دوره یکی از کشورهای نادری بود که فاقد آموزش دانشگاهی آموزش و پرورش و دانش آن بود. تأسیس دوره لیسانس و فوق لیسانس علوم تربیتی تا صدور امریه یازدهم فوریه 1967 به تعویق افتاد.

          این تأسیس که در وهله اول در سه دانشگاه (یعنی دانشگاه های پاریس و بردو و کان) صورت گرفت برای بسیاری از افراد شگفت انگیز بود و این عده از خود می پرسیدند که آیا برای تأمین نیاز دوره های لیسانس و فوق لیسانس مواد درسی کافی وجود خواهد داشت؟ اما به زودی واقعیات به این پرسش پاسخ داد و مراکز دانشگاهی رشد خود را آغاز کردند.

علاقه ای که همه شرکت کنندگان در حوادث 1968 از خود نشان دادند، سبب شد که بسیاری از مسئولان به اهمیت علم تربیت و نقشی که باید در جامعه معاصر ایفا کند توجه پیدا کردند. این رشد بی هیچگونه قید و بند انجام گرفت و این آزادی نیز تا تا حدودی ناشی از جهل رؤسا و مسئولان وزارتی بود که خوشبختانه هیچگونه راهی نشان نمی دادند و برنامه ای نداشتند، بنابراین، در مراکز مختلف، آموزشهای متفاوتی داده شد و متخصصان بر حسب تخصص خود توانستند زمینه ای از علوم تربیتی را توسعه دهند و اوضاع تربیتی را از دیدگاه های گوناگون و متنوع و مکمل یکدیگر تجزیه و تحلیل کنند. سرمایه ای که از این تنوع به دست آمد نشانه جوانی و نشاط علوم تربیتی بود.

اما در کشور ما، موارد بسیار محدود و معدودی از کاربرد این اصطلاح دیده می‌شود که آخرین آن در خصوص آموزش مهارت‌های فنی در سازمان فنی و حرفه‌ای کشور به کار برده شده است. تعداد کتاب‌ها و یا مقالاتی که درباره پداگوژی و کاربردهای آن نوشته شده است، در کشور ما از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کند هر چند در مراجعه به هر یک از موتورهای جستجوگر اینترنتی، با هزاران سایت روبرو می‌شویم که درباره پداگوژی مطالب و توضیحات مفصل دارند.